İlişkisel veritabanı nedir?
İlişkisel veritabanlarının çalışma şekli ve ilişkisel veritabanı yönetim sistemleriyle nasıl denetlenip yönetildiği
İlişkisel veritabanı nedir?
İlişkisel veritabanları, hızlı erişim için tanımlanan ilişkilere sahip veri noktalarını depolayıp düzenleyen bir veritabanı türüdür. İlişkisel veritabanıyla veriler, her varlık hakkında bilgi tutup satırlar ve sütunlar aracılığıyla önceden tanımlanmış kategorileri temsil eden tablolar halinde düzenlenir. Verilerin bu şekilde yapılandırılması, verilere etkili ve esnek bir şekilde erişilmesini sağlar. Bu nedenle ilişkisel veritabanları en sık kullanılandır. İlişkisel veritabanları ayrıca; verileri depolamak, işlemek ve almak için kullanılan standartlaştırılmış bir programlama dili olan Yapılandırılmış Sorgu Dili’ni (SQL) anlayacak şekilde de geliştirilmiştir. SQL içinde, tablo oluşturmaya yönelik Veri Tanımlama Dili (DDL) adlı yerleşik bir dil ve veri işlemeye yönelik Veri İşleme Dili (DML) adlı bir dil vardır.
İlişkisel ne anlama gelir? İlişkisel, ilişkiyi gösteren veya oluşturan anlamına gelir. Veritabanları bağlamında ilişkisel kelimesini tanımlama şeklimiz her şeyden önce verilerin kendisi için geçerlidir. İlişkisel olan veri kümeleri, kendileri arasında önceden tanımlanmış ilişkilere sahip. Örneğin, bir şirketin müşteri bilgilerini içeren bir veritabanı, her bir hesaba ekli olan ayrı işlem verilerini de içerebilir. İlişkisel veritabanları, dikkati depolanan veri öğeleri arasındaki ilişkiye çeker.
İlişkisel veritabanlarının özellikleri:
- İlişkisel veritabanları birden çok varlık içerir
- Standart Sorgu Dili (SQL), ilişkisel veritabanları için standart arabirimdir
- İlişkisel veritabanları yüksek oranda yapılandırılmıştır ve şema (mantıksal ve fiziksel) kullanılarak temsil edilir
- İlişkisel veritabanları veri yedekliliğini azaltır
İlişkisel veritabanları nasıl çalışır?
İlişkisel veritabanları genellikle satırlar (varlıklar içeren) ve sütunlar (varlık öznitelikleri içeren) olarak düzenlenmiş veriler içeren tablolar kullanır. Bu işlem normalleştirme olarak bilinir. Her satır, bir ilişki kurmak için tabloları bir arada tutan benzersiz bir tanımlayıcı veya anahtar tutar. İlişkisel veritabanı sorgulandığında, anahtar veri kümeleri arasındaki ilgili verileri bulmak için kullanılır. Örneğin, bir teknoloji yardım masası müşteri etkileşimlerini sorun türüne, sorunu çözme süresine ve müşteri memnuniyetine göre izlemek isteyebilir. Bu veritabanı içinde, bir ilişkiyi oluşturan ve tablo yapısının iyi çalışmasını sağlayan öğe birleştirici müşteri kimliğidir.
İlişkisel veritabanları örnekleri
İlişkisel veritabanları, veri noktalarının her ikisinin de birbiriyle ilgisi olduğu ve aynı zamanda tutarlı, güvenli, kural tabanlı bir şekilde yönetilmesi gerektiği her bilgi için faydalıdır. Bu, ilişkisel veritabanlarının işletmeler ve kuruluşlar için onları en popüler kılan özelliğidir. İşletmeler kendi verilerinden içgörüler elde etmek istediğinde, yararlı analizler oluşturmak için ilişkisel veritabanlarına bel bağlar. İşletmelerin envanteri, mali durumu, satışları izlemek veya tahminde bulunmak için ürettiği raporların birçoğu ilişkisel veritabanları kullanılarak oluşturulur.
İlişkisel bir veritabanındaki veriler nasıl düzenlenir? İlişkisel veritabanlarındaki veriler depolanır, aranır ve ilişki içeren tablolardan alınır. İlişkisel veritabanı içinde, veritabanı şeması verilerin hem mantıksal hem de fiziksel olarak nasıl düzenlendiğini tanımlar.
İlişkisel veritabanlarında, dört ölçütü temel alan bir tutarlılık modu veya bütünlük adı verilen bir öğe vardır: bölünmezlik, tutarlılık, bağımsızlık ve kalıcılık (ACID). Her ACID veritabanı özelliğinin değeri:
- Bölünmezlik, tam bir işlemi oluşturan öğeleri tanımlar.
- Tutarlılık, bir işlemin ardından veri bütünlüğünü koruma kurallarını tanımlar.
- Bağımsızlık, birbirleriyle çekişmemeleri için işlemlerin etkilerinin başkaları tarafından görülmemesini sağlar.
- Kalıcılık, veri değişikliklerinin yürütülen her işlemden sonra kalıcı hale gelmesini sağlar.
Bu ölçütler, ilişkisel veritabanlarını çevrimiçi işlem gerçekleştirme (OLTP) olarak da bilinen finansal ve perakende işlemler gibi yüksek doğruluk gerektiren uygulamalarda yararlı kılar. Finans kurumları, bakiye sorgulamalarından hesaplar arasındaki transferlere kadar büyük miktarlarda müşteri işlemlerini izlemek için veritabanlarına bel bağlar. Çok sayıda müşteriyi, işlemlerden gelen sık veri değişikliklerini ve hızlı yanıt sürelerini işlemek üzere geliştirildiğinden ilişkisel veritabanı bankacılık için idealdir.
İlişkisel veritabanı örnekleri arasında SQL Server, Azure SQL Yönetilen Örneği, Azure SQL Veritabanı, MySQL, PostgreSQL ve MariaDB bulunur.
Microsoft Learn’ün bu öğreticisinde Temel ilişkisel veri kavramlarını keşfedin.
MySQL ilişkisel veritabanı nedir?
Yapılandırılmış Sorgu Dilim (MySQL), veri yazma ve sorgulama gibi tüm temel SQL komutlarını gerçekleştiren yaygın bir açık kaynak SQL ilişkisel veritabanıdır. Güvenilir, kararlı ve güvenli bir veritabanı yönetim sistemi (DBMS) olan MySQL, en önde gelen programlama dillerini ve protokollerini desteklediğinden MySQL yaygın olarak benimsenmektedir. Aslında MySQL, birçok büyük kuruluş için birincil veri deposu olarak hizmet verecek kadar sağlamdır. MySQL ayrıca yazılım, donanım ve aletler için ekli veritabanı olarak da uygundur.
MySQL ilişkisel veritabanları genellikle, konak tabanlı doğrulama ve parola ile şifrelenmiş trafik gibi sağlamlaştırılmış ve esnek güvenlik özellikleri içerir. Web geliştiricileri, kullanımı kolay olduğundan ve güncelleştirilebilir görünümler, saklı yordamlar ve tetikleyiciler (veritabanı sunucusunda belirli eylemler gerçekleştiğinde çalıştırılan özel yordamlar) gibi üretkenlik özellikleri içerdiğinden sıklıkla MySQL'yi tercih eder. MySQL; işlemler, müşteri profilleri ve ürün envanteri bilgileri gibi öğeleri yönetmede becerikli olduğundan e-ticaret platformları için popüler bir işlem altyapısıdır. Diğer sistemlerle yüksek oranda uyumlu olacak şekilde tasarlanan MySQL, bulut platformları gibi sanallaştırılmış ortamlarda dağıtımı da destekler.
İlişkisel veritabanı yönetim sistemi nedir?
İlişkisel veritabanı yönetim sistemleri, verilerin ölçeklenebilir bir şekilde kontrol edilmesine yardımcı olur. İlişkisel veritabanları, büyük miktarlarda iş açısından kritik müşteri bilgilerini yönetmek için tasarlanmıştır. Ancak veritabanındaki veriler büyüdükçe ve daha karmaşık hale geldikçe, hepsini düzenli, erişilebilir ve güvenli tutmak giderek zor hale gelir. Böyle bir durumda veritabanı yönetim sistemleri (DBMS), ilişkisel tablolar için yönetim araçları katmanı ekleyerek yardımcı olur. Tıpkı değişiklik gösteren veritabanı yapılarında olduğu gibi farklı yönetim sistemleri de farklı kuruluş, ölçeklenebilirlik ve uygulama düzeyleri sunar. Yöneticiler gerçek zamanlı olarak alınan büyük miktarlarda yapılandırılmış ve yapılandırılmamış veriler ile çalışırken, ilişkisel veritabanı yönetim sistemleri bu yöneticilerin önceden tanımlanmış ilişkileri bulmak için verileri analiz etmesine ve toplamasına yardımcı olur. RDBMS ile verilerin denetlenmesi, birden çok uygulamada kullanılan veya birden çok konumda bulunan verileri daha yönetilebilir hale getirdiğinden işletmelere en yüksek değeri sağlar.
RDBMS, kullanıcılar ve uygulamalar ile veritabanı arasında tutarlı bir arabirim sağlayan yazılım kullanarak veri kullanıcıları için gezinmeyi çok daha basit hale getirir. Veri hacmi sorgulara katılan kullanıcılar için bu tür tutarlılığı belirlediğinden bu, özellikle büyük verilerle çalışırken etkilidir. DBMS seçmek, verinizin nerede bulunduğuna, kullanılan mimari türüne ve ölçeklendirmeyi nasıl planladığınıza bağlıdır.
İlişkisel veritabanı modeli nedir?
İlişkisel veritabanı modeli genellikle yüksek oranda yapılandırılmıştır ve SQL programlama dilini anlar. Birçok veritabanı, verileri düzenlemek ve önemli veri noktaları arasındaki ilişkileri belirleyerek bilgileri sıralamayı ve bulmayı kolaylaştırmak üzere tasarlanmış olduğundan ilişkisel bir model kullanır. Çoğu ilişkisel model, geleneksel sütun ve satır tabanlı tablo yapısını izleyerek yapılandırılmış verileri depolamak için verimli, kullanımı kolay ve esnek bir yol sağlar. İlişkisel model, veritabanlarındaki birden çok rasgele veri yapısı sorununu da çözer.
İlişkisel veritabanı modelleri küçük masaüstü sistemlerle büyük bulut tabanlı sistemler arasında değişebilir. Bir SQL veritabanı kullanabilirler veya isteklerle güncelleştirmeler için SQL deyimlerini işleyebilirler. İlişkisel modeller, mantıksal veri yapıları (tablolar, dizinler ve görünümler) ile tanımlanır ve fiziksel depolama yapılarından (fiziksel dosyalar) ayrı tutulur. Veri tutarlılığı, örnekler olarak da adlandırılan uygulamalar ile veritabanı kopyaları arasında veri bütünlüğünü sürdürdüklerinden ilişkisel veritabanı modellerinin ayırıcı bir özelliğidir. İlişkisel model veritabanıyla, bir veritabanının birden çok örneği her zaman aynı verilere sahip olur.
Bulutta tasarlanan ilişkisel veritabanları, yüksek kullanılabilirlik için otomatik olarak yapılandırılır. Yani veriler, her üyenin ayrı kullanılabilirlik alanlarında yer aldığı birden çok üyede çoğaltılır veya kopyalanır. Bu şekilde, tek bir veri merkezi kapalı olsa bile verilere yine de erişilebilir.
Büyük veri ve ilişkisel veritabanları
Geleneksel ilişkisel veritabanları, büyük miktarlarda yapılandırılmış veri işlemek için oluşturulmuştur. İlişkisel veritabanları, SQL’ye bağımlı olduğundan ve verileri denetlemek için veritabanı yönetim sistemlerinden yararlanabildiğinden bu durum, ilişkisel veritabanlarını büyük veriler için özellikle uygun yapar. Ancak büyük verilerin daha büyük ve daha karmaşık veri kümeleri daha çeşitlilik içerdiğinden veriler giderek daha az yapılandırılmış olur ve yeni kaynaklardan gelir. Genellikle bu, hızla değişen, yapılandırılmamış çok büyük hacimli verileri, satırlar ve tablolar içeren ilişkisel (SQL) veritabanından farklı yollarla işleyebilen ilişkisel olmayan veritabanlarının (sıklıkla NoSQL veritabanları olarak adlandırılır) kullanımını gerekli kılar.
Sık sorulan sorular
-
İlişkisel veritabanı, Yapılandırılmış Sorgu Dili’ni (SQL) kullanarak verileri ilgili bilgilerle bağlantılı tablo yapılarında düzenler ve aranabilir yapar.
-
İlişkisel veritabanı yönetim sistemi (RDBMS), veritabanı içindeki verileri yönetmek ve denetlemek için yazılım kullanır.